Etnisch profileren: we hoeven het niet te accepteren

Deze week sprak de rechter zich uit over de zaak van o.a. Mpanzu Bamenga en Controle Alt Delete over etnisch profileren door de Koninklijke Marechaussee. De rechter oordeelde dat etniciteit onderdeel moet kunnen zijn van de risicoprofielen en selectiebeslissingen maar het mag niet het enige criterium zijn. De praktijk is echter ‘weerbarstiger’. Al een paar dagen bekruipt mij een ongemakkelijk gevoel. Niet alleen omdat mijn telefoon volstroomde met berichtjes van bezorgde vrienden en andere mensen, maar ook omdat ik zelf zorgen heb over de impact van de uitspraak van de rechter over het gebruiken van etniciteit, als onderdeel van risicoprofielen en selectiebeslissingen. Etnisch profileren is dehumaniserend, ondermijnt fundamentele rechten van mensen van kleur en elke democraat zou zich hier met hand en tand tegen moeten verzetten.

Via deze weg deel ik ook mijn eigen verhaal. Niet omdat ik het wil of makkelijk vind, maar omdat ik als politica die strijdt voor een eerlijker en rechtvaardiger Europa, ook hier een opdracht voor mezelf zie. Ik ken de materie inmiddels goed genoeg om met zekerheid te stellen dat etnisch profileren structureel plaatsvindt. Onlangs publiceerde het Europees bureau voor de Grondrechten nog een onderzoek over etnisch profileren in Europa en dit concludeert en bevestigt dat het probleem structureel is.

Ook ik heb helaas recente en nare ervaringen op vliegvelden die als ‘routine controle’ werden afgedaan. Ter verduidelijking: Ik heb het niet over de zogeheten ‘100 procent’ controles maar de controles die plaatsvinden bij de uiteindelijke exit op het vliegveld. Een exemplarisch voorbeeld wil ik met jullie delen. In de situatie dat ik uit Accra kwam, bleek dat ‘snel lopen’ in combinatie met het hebben van alleen handbagage, zo opvallend was dat ik extra gecontroleerd moest worden en hiervoor staande werd gehouden. Er werden extra vragen gesteld over o.a. mijn verblijf in Ghana en of ik contant geld bij me had.

Inmiddels heb ik opgemerkt dat het alleen reizen of snel lopen enkel zwaarwegende criteria zijn als ik terugkom van bestemmingen buiten de EU. In het geval dat ik uit Accra kwam hadden er meerdere mensen haast. Later bleek ook dat er een misleidende verklaring was gegeven, toen ik op Schiphol maar door bleef vragen over wat de aanleiding voor de controle is. Het heeft bij mij de indruk achtergelaten dat mijn kleur wel degelijk meespeelde, maar dit niet werd toegegeven. De gebrekkige en vage uitleg op het moment dat ik de ambtenaren confronteer maakt de gehele situatie nog ingewikkelder. Je wil op zo’n moment dat je een open en transparant gesprek kunt hebben. Daar was echter geen ruimte voor. Ik had nu al de stempel ‘opvallend’, ‘verdacht’ of ‘anders’ gekregen. En dit is pijnlijk. Nadat ik een klacht ingediend heb is er formeel en schriftelijk excuses gemaakt.

Dat het een diepe indruk heeft achtergelaten besefte ik onlangs toen ik terugkwam uit Chili waar ik op een officiële missie was. Ik merkte dat ik me mentaal al aan het voorbereiden was op de volgende confrontatie maar ‘gelukkig’ had ik een overstap in Madrid. ‘’Je komt uit het Schengen gebied, dus grote kans dat je dan kan doorlopen”, zei ik de hele reis tegen mezelf.

De uitspraak deze week maakt dat ik ook over mijn persoonlijke ervaringen open en eerlijk wil zijn. Het maakt namelijk niet uit of je leraar, chirurg, of in mijn geval politica bent. Je etniciteit is en blijft een ‘risicofactor’. Niet alleen op Schiphol, maar ook in het Europees Parlement heb ik te maken gehad met extra controles omdat de beveiliging niet wilde geloven dat ik een Europarlementariër ben. Dit terwijl ik door een speciaal bestemde uitgang voor Europarlementariërs naar buiten liep. Alsnog wilde men het niet van me aannemen. Er werd later door een medewerker verklaard dat ze extra controleren, omdat er veel diefstallen plaatsvinden. In dat licht werd ik dus bekeken door de beveiliging van het Europees Parlement. Ook bleek dat ze nog even extra hadden gekeken op de ‘lijst’ of ik wel echt ‘MEP’ was.

Het maakt vaak niet uit wat je hebt gepresteerd of welke functie je hebt als je een niet-westerse achtergrond hebt, jouw afkomst of etniciteit wordt als een doorslaggevend criterium benut om toch even die extra check te doen. Dit is waarom etniciteit geen onderdeel meer moet zijn van risicoprofielen. Stop ermee. Te veel mensen in onze samenleving worden gestigmatiseerd, benadeeld en gediscrimineerd door het huidige beleid en de werkwijze.

Dit is wat mensen moe maakt. Dit is wat mensen onwelkom laat voelen. Tegelijkertijd vind ik het hoopgevend dat er een sterke beweging ontstaat tegen discriminatie en racisme in Europa. De petitie van Controle Alt Delete is wat mij betreft een goed voorbeeld hiervan en is al door meer dan 8400 mensen ondertekend. Ik steun en teken de petitie en vraag jou hetzelfde te doen. Iedereen heeft recht op een menswaardig bestaan. Alleen samen kunnen we voor verandering zorgen.